Er zijn grenzen die hard en ondoordringbaar zijn, beveiligd door hekken en muren, zichtbaar en onzichtbaar. En er zijn grenzen die je nauwelijks merkt als je ze oversteekt. Met name in de Euregio Maas-Rijn zijn er zeer veel verschillende grenzen. Sommige zijn gesloten, andere zijn open. Sommige scheiden landen, andere talen en nog andere scheiden helemaal niets. In dit hoofdstuk bekijken we hoe verschillend grenzen kunnen zijn en hoe ze in de loop der tijd veranderen - niet alleen qua verloop, maar ook qua functie.
Dit hoofdstuk gaat over grenzen. Grenzen kunnen heel verschillend zijn. Sommige zijn hard en ondoordringbaar, andere merk je nauwelijks op. Als je grenzen over een langere periode bekijkt, zie je iets verrassends: de meeste grenzen zijn dynamisch en veranderen. Laten we in dit hoofdstuk wat dieper ingaan op de grenzen in jouw eigen regio.
Grenzen scheiden, verdelen, structureren, ordenen. Grenzen laten zien wat samenhoort, ze geven het einde en het begin van iets aan. Een grens overschrijden kan een aanval, een redding of een misdaad zijn. Over grenzen wordt gevochten en gestreden. Het klinkt allemaal alsof grenzen grote, starre, machtige constructies zijn waar wij, kleine mensen, respect en ontzag voor moeten hebben. Maar als je deze grenzen meer in detail bekijkt en vooral over een langere periode, dan zie je iets vreemds: ze zijn niet zo stabiel en vast, ze veranderen en zijn altijd doordringbaar, ze kunnen door woonkamers lopen zonder iemand te storen en soms hebben ze eerder een onbewust effect dan knuppels en hekken. Dit dubbele karakter van grenzen - aan de ene kant star en ordenend, aan de andere kant veranderlijk en onbewust - kan je bijzonder goed waarnemen in de Euregio Maas-Rijn.
Dit hoofdstuk gaat over ‘grenzen’ en de vele verschillende termen die met dit woord te maken hebben. Maak een mindmap waarin je de termen (met een korte uitleg) opschrijft.
De mens structureert de ruimte door middel van politieke grenzen. Hij doet dit echter niet onafhankelijk van de natuur. De ruimtelijke structuur van de natuur heeft invloed op de ruimtelijke structurering van de mens door haar natuurlijke grenzen, zoals rivieren, bergen en woestijnen. Vooral het historische perspectief laat echter zien dat deze invloed niet deterministisch is, maar op verschillende manieren door de mens gebruikt kan worden, ook omdat het karakter van menselijke grenzen ook verandert over langere periodes.
Doelstellingen & Competenties
Het doel van dit hoofdstuk is om de leerlingen het belang en de veranderlijkheid van menselijke grenzen duidelijk te maken. De leerlingen moeten begrijpen dat grenzen hun dagelijks leven helpen structureren en dat ze op individueel en politiek niveau veranderlijk en aan te passen zijn.
De focus van dit hoofdstuk ligt op de ontwikkeling van de volgende competenties:
Ruimtelijke oriëntatie
Methoden (werken met historische kaarten en stadsplannen)
Communicatie
Structuur van het hoofdstuk
In het eerste deel van het hoofdstuk geven we eerst de diversiteit van ruimtelijke structurering weer door middel van grenzen. De relatie tussen beide leggen we uit aan de hand van het voorbeeld van de rivier en de voordelen daarvan voor politieke grensafbakening. De leerlingen moeten begrijpen dat de ruimtelijke structuur van de natuur de constructie van politieke eenheden vergemakkelijkt, maar niet bepaalt. Het historisch perspectief wordt hier gebruikt om de flexibiliteit en veranderlijkheid van de menselijke structuur te illustreren, terwijl de ruimtelijke structuur van de natuur dezelfde blijft.
Het tweede deel behandelt nog meer functies die het natuurlijke systeem aan het menselijke systeem biedt. De rivier geeft mensen meer mogelijkheden dan een grens. Afhankelijk van hoe mensen de functies van het natuurlijke systeem gebruiken, evolueren de menselijke systemen mee. Grenzen verschuiven, verdwijnen en ontstaan opnieuw. Naast de natuurlijke en politieke grens worden hier het taalgebied en de taalgrens toegevoegd als een ander menselijk subsysteem.
Het derde deel onderzoekt dit proces aan de hand van een concreet voorbeeld: de gemeente Voeren en haar positie die door de tijd heen op het vlak van politiek en taal is veranderd. De leerlingen moeten over verschillende moeilijkheidsniveaus zich vertrouwd maken met de processen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van Voeren en hun invloed op de percepties van de mensen begrijpen.
Basisconcepten
Hoofdstuk 1.6 richt zich op zowel temporele processen als ruimtelijke structurering door de mens via politieke grenzen. Daardoor is dit hoofdstuk perfect geschikt voor de geografische basisconcepten functie - proces.De focus van het hoofdstuk ligt daarom op de onderlinge afhankelijkheid tussen de verschillende soorten grenzen en de daaruit voortvloeiende veranderingen over langere perioden.
In de buurt van Aken vind je overblijfselen van de zogenaamde ‘Westwall’. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog wilden de nazi's de oprukkende Amerikaanse troepen met dit soort gepantserde obstakels tegenhouden.
Het plaatsnaambord van het Vlaamse dorp Voeren in België. Voeren is een klein Vlaams eilandje en is aan de Belgische kant volledig omgeven door Waalse/Franstalige dorpen. De Vlaamse plaatsnaam 'Voeren' is onderaan het bord overschilderd - waarschijnlijk uit protest tegen de Vlaamse status van het dorp.
Achter Maasmechelen steekt de Belgische Europese weg 314 (E 314) de Maas over en daarmee de grens met Nederland. De weg gaat dan over in de Nederlandse A 76 en 27 km later, na het oversteken van een andere grens, in de Duitse A 4.
Grenzen kunnen er ook zo uitzien: Tijdens de coronapandemie in 2020 werd het grensverkeer tussen België en Nederland tijdelijk beperkt door dergelijke wegversperringen. De foto toont een weg die vanuit Maastricht richting Kanne (België) loopt, met het dorp op de achtergrond.
Zelfs wandelpaden werden tijdens de pandemie afgezet door grenshekken.
3
Opdracht
Grensmemory
Zoek de juiste namen bij de afbeeldingen in dit memoryspel.
Taalondersteuning bij de elementen 2 en 3
Hulp bij de woordenschat
grenzen: lijnen die verschillende gebieden (bijv. landen of grondgebieden) van elkaar scheiden.
historische grenzen: ze zijn getuigen van het verleden en laten ons dus ook vandaag nog zien hoe de grenzen er vroeger uitzagen.
politieke grenzen: hiermee worden vooral de grenslijnen tussen landen bedoeld.
natuurlijke grenzen: dit kunnen bijvoorbeeld rivieren, bergen, bossen of moerassen zijn.
taalgrenzen: Deze hoeven niet samen te vallen met landsgrenzen, maar zijn wel van groot belang, bijvoorbeeld als in één land meerdere talen worden gesproken of als in buurlanden dezelfde talen worden gesproken.
1. De rivier - een ideale grens?
4
In de geografie worden rivieren ook wel ‘natuurlijke grenzen’ genoemd. Het zijn grenzen omdat ze twee gebieden van elkaar scheiden: hun linkeroever en hun rechteroever. Ze zijn natuurlijk omdat ze er gewoon al zijn. Ze hoeven niet door mensen te worden ontworpen en gemaakt. Vaak worden rivieren ook politieke grenzen, wat betekent dat ze als grenzen dienen van constructies die mensen bedacht hebben (bijvoorbeeld landen, provincies, hertogdommen). Natuurlijke grenzen bieden namelijk veel voordelen voor mensen die een bepaald gebied willen afbakenen.
In de geografie worden rivieren ook wel ‘natuurlijke grenzen’ genoemd. Het zijn grenzen omdat ze twee gebieden van elkaar scheiden: hun linkeroever en hun rechteroever. Ze zijn natuurlijk omdat ze er gewoon al zijn. Soms worden rivieren ook politieke grenzen, bijvoorbeeld landsgrenzen. Dit komt omdat natuurlijke grenzen veel voordelen bieden.
In de geografie worden rivieren ook wel ‘natuurlijke grenzen’ genoemd. Het zijn grenzen omdat ze twee gebieden van elkaar scheiden: hun linkeroever en hun rechteroever. Ze zijn natuurlijk omdat ze er gewoon al zijn. Ze hoeven niet door mensen te worden ontworpen en gemaakt.
Niet elke natuurlijke grens wordt echter automatisch door alle partijen erkend. Zo werd in Frankrijk de Rijn altijd beschouwd als de natuurlijke grens tussen Duitsland en Frankrijk. In Duitsland zagen ze dat echter vaak anders. Zo maakten ze aanspraak op de Elzas ten westen van de Rijn, die zowel door Frankrijk als Duitsland wordt gevormd. Duitsers zoals de dichter Ernst Moritz Arndt (1769-1860) verkondigden: "De Rijn is de rivier van Duitsland, maar niet de grens van Duitsland" en vochten tegen het feit dat een natuurlijke grens hier in een politieke grens werd veranderd.
Bij de Pyreneeën tussen Frankrijk en Spanje was het een heel ander verhaal: dit hooggebergte was moeilijk over te steken en goed te verdedigen. Het scheidde de mensen in het noorden van die in het zuiden, waardoor het ook een culturele en taalkundige barrière vormde. Het lag voor de hand om van deze natuurlijke hindernis ook een politieke grens te maken.
Eeuwenlang liep de buitengrens van het Romeinse Rijk door het huidige Nederland en Duitsland. Lange stukken van de grens liepen langs de Rijn, maar in het huidige Zuidwest-Duitsland liep de grens ook over land. Hier bouwden de Romeinen versterkingen met aarden wallen, greppels en houten palissades. Aan de Rijn was dit niet nodig. Waarom?
Dit huis in de Nederlands-Belgische grensstad Baarle staat in twee landen. De lijn met kruisjes op de grond geeft dit aan. Het linkerdeel is Belgisch, het rechterdeel Nederlands. Welke problemen zouden er door deze grenslijn kunnen ontstaan voor de bewoners van het huis evenals voor de Nederlandse en Belgische overheid?
De foto toont de omgeving van de Duits-Belgische grensovergang Aachen-Köpfchen. Links op de achtergrond ligt België, rechts Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog werd koffie, wat toen in België aanzienlijk goedkoper was, op veel plaatsen over deze grens naar Duitsland gesmokkeld. Langs de grens loopt geen rivier.
Aan de linkerkant heet deze straat Neustrasse en ligt het in Herzogenrath, aan de rechterkant Nieuwstraat en ligt het in Kerkrade. De Duits-Nederlandse grens loopt door het midden van de straat.
Taalondersteuning bij element 5
Hulp bij de woordenschat
Vul jouw mindmap aan met andere termen, zoals grens, grensovergang, ...
grensovergang: op deze plaats kan je van het ene land naar het andere gaan. Aan grenzen kunnen paspoortcontroles worden uitgevoerd om ervoor te zorgen dat mensen alleen legaal de grens oversteken.
smokkelen: goederen illegaal van het ene land naar het andere brengen. Grenscontroles worden vaak uitgevoerd aan de Duits-Nederlandse grens om de smokkel van marihuana te voorkomen.
Info voor docenten
Over de volgende opdracht
Hier moeten de leerlingen de verschillende kenmerken van natuurlijke en politieke grenzen begrijpen. De voorbeelden in de bovenstaande galerij dienen als inspiratie, maar moeten door de leerlingen worden uitgebreid. Het doel is een onderscheid te kunnen maken tussen natuurlijke en politieke grenzen en in te zien dat natuurlijke grenzen voordelen bieden voor de politieke grensafbakening.
Mogelijke antwoorden zijn:
Rivieren zijn niet gemakkelijk over te steken.
Rivieren bieden goed zicht.
Rivieren hebben altijd twee oevers.
Rivieren zijn gemakkelijk te bewaken.
De loop van rivieren verandert zelden of nooit.
Over rivieren kan niet of moeilijk gebouwd worden.
Rivieren zijn in beweging.
6
Opdracht
Rivieren en grenzen
Maak een lijst van de voordelen van rivieren voor grensafbakening die in de tekst en galerij worden genoemd.
Denk na over andere mogelijke voordelen van rivieren voor grensafbakening.
Opdracht
Rivieren en grenzen
De Donau en de Rijn zijn twee Europese rivieren die meerdere landen van elkaar scheiden.
Lees het nieuwsbericht (gebruik daarvoor eventueel de vertaalfunctie van je browser).
Verklaar in eigen woorden waarom de ruil nodig was en waarom er jarenlange onderhandelingen voor nodig waren.
"Natuurlijke grenzen zijn overzichtelijk en praktisch, politieke grenzen zijn chaotisch en onpraktisch.” Neem een gemotiveerd standpunt in over deze uitspraak en verwijs daarbij naar het voorbeeld in het artikel.
Video: Gekke grenzen
7
Info voor docenten
Over de volgende opdracht
Het antwoord op opdracht 2 zou er zo kunnen uitzien:
"Baarle is verdeeld in een Belgisch en een Nederlands deel. De grenzen tussen de twee delen lopen kriskras door de stad. Daardoor zijn er twee politiekorpsen, twee burgemeesters, enz. in Baarle. Sommige huizen bevinden zich tegelijkertijd in beide landen en hebben dan ook twee huisnummers. In het filmfragment wordt onder andere getoond dat de scheiding tussen twee landen het politiewerk heel wat moeilijker maakt."
Opdracht 3 kan op verschillende manieren worden beantwoord. Op basis van het voorbeeld van Baarle kan je het eens zijn met de stelling, bijvoorbeeld
"Vooral in Baarle zie je dat politieke grenzen vaak niets te maken hebben met de werkelijkheid en het dagelijks leven van mensen. In theorie kunnen ze volledig willekeurig worden vastgelegd of volgens criteria die weinig met de plaats te maken hebben (overeenkomst tussen twee vorsten). Natuurlijke grenzen hebben het voordeel dat ze relatief onbeweeglijk zijn, de tand des tijds doorstaan en helpen om het leven van de lokale bevolking te structureren."
Je kan echter ook heel andere argumenten geven:
"Natuurlijke grenzen passen zich niet aan mensen aan, ze zijn er gewoon. Als er bijvoorbeeld op de linkeroever van een rivier een grondstofvoorraad ligt die de industrie op de rechteroever dringend nodig heeft, dan zal de rivier daarvoor haar loop niet veranderen. Politieke grenzen kunnen rekening houden met dergelijke, lokale behoeften, omdat het verloop van deze grenzen kan worden aangepast. De vraag is alleen of politieke grenzen op een verstandige manier en in overeenstemming met dergelijke behoeften worden vastgelegd, of volgens heel andere criteria, zoals in Baarle."
8
Opdracht
Gekke grenzen
Bekijk de video ‘Crazy Borders’ hierboven.
Beschrijf de situatie in Baarle wat betreft de politieke grenzen in je eigen woorden.
Opdracht
Gekke grenzen
Bekijk de video ‘Crazy Borders’ hierboven.
Beschrijf de situatie in Baarle wat betreft de politieke grenzen in je eigen woorden.
"Politieke grenzen zorgen voor chaos, natuurlijke grenzen zorgen voor orde." Neem een gemotiveerd standpunt over deze stelling in en verwijs daarbij naar het voorbeeld in Baarle.
De Maas is ook in dit opzicht zeer geschikt als grens. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze tegenwoordig tussen Visé en Maasbracht de grens tussen België en Nederland vormt. Deze grens is nog niet zo oud. Hij werd in 1839 vastgelegd, toen het pas opgerichte België en het Koninkrijk der Nederlanden na een lange strijd hun gemeenschappelijke grenzen verduidelijkten. Maar zelfs lang daarvoor was de Maas altijd al een grens. In de middeleeuwen en vroegmoderne tijd grensde het prinsbisdom Luik aan het hertogdom Limburg en de heerlijkheid Heinsberg. Dit is allemaal geen toeval, maar een gevolg van het feit dat rivieren gewoon praktische grenzen zijn.
De Maas is ook in dit opzicht zeer geschikt als grens. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze tegenwoordig gedeeltelijk de grens tussen België en Nederland vormt. Deze grens is nog niet erg oud, ze bestaat sinds 1839. Maar zelfs lang daarvoor was de Maas altijd al een grens. Al in de middeleeuwen grensde bijvoorbeeld het prinsbisdom Luik tegen het hertogdom Limburg. Het is geen toeval, rivieren zijn gewoon praktische grenzen.
Kaarten kunnen ruwweg in twee categorieën worden verdeeld: topografische en thematische kaarten, vgl. 6.1
Topografische kaarten: Zichtbare verschijnselen van het aardoppervlak worden op de juiste plaats in kaart gebracht, bijvoorbeeld terreinvormen, bodembedekking, natuurlijke en kunstmatige netwerken (waterlopen, wegen), nederzettingen, bepaalde objecten, enz.
Thematische kaarten: Richten zich op onderwerpen die een ruimtelijke referentie hebben en bepaalde kwantitatieve of kwalitatieve kenmerken vertonen (bijvoorbeeld sociale, economische of politieke kwesties). Deze onderwerpen worden opgenomen in topografische kaarten met een vereenvoudigde inhoud.
De zoekopdracht is een oefening om historische kaarten beter te kunnen lezen. De leerlingen moeten een historische kaart gebruiken en zelf bepaalde basisverschillen met moderne kaarten ontdekken. De grootste uitdaging is om te zien dat de kaart niet genormaliseerd is. Dit kan vergemakkelijkt worden door zowel de inhoud van het kader ‘Historische kaarten begrijpen’ als de gedraaide, moderne kaart in het tabblad eronder.
12
Opdracht
Oriëntatie
Zoek de volgende plaatsen en punten op de onderstaande kaart:
een windroos die het noorden aangeeft (klik op de pijl van de windroos die naar het noorden wijst).
De plaats aan de rand van de kaart waar de Maas uit het kaartfragment stroomt.
De volgende steden: Aken, Luik (Frans: Liège), Maastricht, Hasselt.
Opdracht
Oriëntatie
Zoek de volgende plaatsen en punten op de onderstaande kaart:
een windroos die het noorden aangeeft (klik op de pijl van de windroos die naar het noorden wijst).
De plaats aan de rand van de kaart waar de Maas uit het kaartfragment stroomt.
De volgende steden: Aken, Luik (Frans: Liège), Maastricht, Hasselt.
Hulp bij het vinden van steden
Steden worden op deze kaart weergegeven als kleine rode huisjes (uitzondering: Luik (Frans: Liège), dat wit is en daarom iets moeilijker te vinden). Bij de Maas staat geen opschrift, maar het is de dikste rivier op de kaart. De steden Luik (Frans: Liège) en Maastricht liggen aan de Maas. Zodra je de rivier gevonden hebt, kan je de steden langs de rivier zoeken. De steden Aken en Hasselt worden op de kaart anders geschreven, namelijk 'Aken' en 'Haßelt'.
Opdracht
Oriëntatie
Zoek de volgende plaatsen en punten op de onderstaande kaart:
een windroos die het noorden aangeeft (klik op de pijl van de windroos die naar het noorden wijst).
De plaats aan de rand van de kaart waar de Maas uit het kaartfragment stroomt.
De volgende steden: Aken, Luik (Frans: Liège), Maastricht, Hasselt.
Denk met behulp van het methodekader (element 11) na over de vraag of de getoonde historische kaart een topografische of een thematische kaart is.
Een actuele kaart van de Euregio Maas-Rijn ... maar er klopt iets niet. We hebben de kaart veranderd zodat deze meer lijkt op de historische kaart in het vorige tabblad.
Bisdom Luik
Euregio Maas-Rijn
14
Instructiekader
Historische kaarten begrijpen
Een historische kaart ziet er vaak anders uit dan een hedendaagse kaart. Dit maakt het vaak moeilijk om je te oriënteren op basis van historische kaarten.
Het is bijvoorbeeld erg verwarrend als de volgorde op de kaart niet ‘genormaliseerd’ is. We zijn het gewoon dat het noorden bovenaan staat (en dus het zuiden onderaan, het westen links en het oosten rechts) op de meeste kaarten. Historische kaarten houden zich vaak niet aan deze regel: het noorden kan overal staan, het hangt af van het doel van de kaart. De windrichtingen worden meestal wel op de een of andere manier aangegeven. Soms staan ze aan de rand van de kaart, soms is er een pijl die het noorden aangeeft. Als je dus een historische kaart wilt lezen, moet je eerst proberen te achterhalen waar de windrichtingen staan.
Historische kaarten bevatten vaak tekst in een andere taal. Aangezien Latijn in Europa lange tijd de internationale taal van de wetenschap was (net als het Engels tegenwoordig), is de tekst op historische kaarten vaak in het Latijn, maar soms ook in het Frans of Engels, afhankelijk van waar en voor wie de kaart werd gemaakt. Het Duits komt zelden voor.
Op bepaalde vlakken kunnen historische kaarten echter gemakkelijker te lezen zijn. Vaak bestaan ze uit simpele afbeeldingen. Een stad wordt voorgesteld door huizen, een bos door bomen en bergen door kleine heuvels.
doel: de eigenlijke intentie die de maker heeft met bijvoorbeeld een kaart en daar de nadruk op wil leggen.
taal van de wetenschap: vaktaal die afwijkt van de spreektaal, bijvoorbeeld door het gebruik van veel vreemde woorden over een bepaald onderwerp.
Info voor docenten
Over de volgende opdracht
Hier is het de bedoeling dat de leerlingen vertrouwd raken met de historische kaart die iets moeilijker te lezen is en dat ze regio's en steden kunnen identificeren.
Mogelijke antwoorden zijn:
Er zijn verschillende begrensde gebieden op beide kaarten.
Grenzen worden als gekleurde lijnen weergegeven.
De historische kaart toont een ander deel. Het strekt zich verder uit naar het zuiden en westen.
Op beide kaarten staan steden, rivieren en grenzen.
Op de historische kaart zijn meer rivieren en steden te zien.
Op de historische kaart zijn meer heuvels en bossen te zien.
Op beide kaarten worden regio's met tekst aangegeven.
De historische kaart bevat tekst in een andere taal.
Mogelijke antwoorden zijn:
De Maas is in kleur aangegeven langs haar hele loop.
De andere rivieren op de kaart zijn niet in kleur gemarkeerd.
Op sommige plaatsen is de kleur voor beide oevers van de Maas hetzelfde, op andere plaatsen is deze anders.
Vooral in de huidige Euregio Maas-Rijn zijn er veel 'uitstulpingen' van grenzen over de Maas.
15
Opdracht
Historische kaarten gebruiken
Situeer de Maas op de historische kaart (element 13) en volg haar loop. Zoek de landsgrenzen die langs de Maas met gekleurde lijnen zijn aangegeven.
Beschrijf de bijzonderheden van de grenzen langs de rivier.
Vergelijk de historische kaart met de huidige kaart van de Euregio Maas-Rijn in het tweede tabblad (element 13).
Hieronder vind je een kaart van het hertogdom Brabant uit 1645. Aan de rand van de kaart zie je ook de Maasvallei. Zoek vijf steden die je kent op deze kaart.
Vergelijk de historische kaart met de huidige kaart van de Euregio Maas-Rijn in het tweede tabblad (element 13).
Neem bijvoorbeeld de grens tussen het prinsbisdom Luik en het hertogdom Limburg - welke betekenis had deze grens?
De mensen aan de Limburgse kant waren onderdanen van de hertog van Limburg en de mensen aan de andere kant waren onderdanen van de bisschop van Luik. Ze moesten belasting betalen aan hun respectieve heren, terwijl deze heren dan verantwoordelijk waren voor de bescherming en problemen van hun onderdanen (bijvoorbeeld bij juridische geschillen).
Voor de mensen waren de grenzen relatief onbelangrijk. Als ze verhuisden, hadden ze een nieuwe heer. Dit veranderde niets aan hun algemene leefomstandigheden.
Voor de landheren waren de grenzen echter van groot belang. Ze bepaalden het gebied waar ze belastingen konden innen. Land was eeuwenlang de belangrijkste basis voor rijkdom en macht.
Het doel hier is dat leerlingen nadenken over de functies en kenmerken van politieke grenzen vandaag (in een verenigd Europa) en dat ze de veranderlijkheid van deze kenmerken begrijpen.
Mogelijke antwoorden voor de 1-stermodus zijn:
We zouden een andere taal spreken of een andere taal moeten leren.
We zouden een andere nationaliteit krijgen of vreemdelingen zijn.
Mijn school zou anders heten (niet meer middelbare school).
De verkeersborden zouden er anders uitzien.
We zouden nieuwe kentekenplaten krijgen.
We zouden een andere regering hebben.
Er zouden andere wetten zijn.
Mogelijke antwoorden voor de 2- en 3-sterrenmodus zijn:
Vroeger waren grenzen vooral belangrijk voor heersers, tegenwoordig zijn grenzen ook belangrijk voor gewone mensen.
Als je een grens oversteekt, veranderen er dingen: er wordt vaak een andere taal gesproken, wegen, borden, huizen zien er anders uit. Er gelden andere regels en wetten.
Diepgaand antwoord: Aan deze kant van de grens ben ik een burger van mijn land met bepaalde rechten en plichten. Aan de andere kant van de grens ben ik een buitenlander/gast/toerist met andere (minder) rechten en plichten.
17
Opdracht
Grenzen: vroeger en nu
Vergelijk de betekenis van de grenzen van vroeger (zoals beschreven in het kader van element 16) met de huidige landsgrenzen aan de hand van het voorbeeld van de grens tussen Duitsland en België.
Opdracht
Grenzen: vroeger en nu
Stel je voor dat je woonplaats plotseling deel gaat uitmaken van een buurland, bijvoorbeeld na een oorlog. Denk na over de mogelijke gevolgen van zo’n verandering.
Opdracht
Grenzen: vroeger en nu
Vergelijk de betekenis van grenzen van vroeger met de huidige landsgrenzen. Kies een geschikt voorbeeld.
Taalondersteuning bij element 17
Hulp bij het formuleren van zinnen
Algemene formuleringen
vergeleken met; in vergelijking met
Bij het vergelijken van ... met ... valt op/is te zien/zie je dat ...
Overeenkomsten
Net als ...
Een overeenkomst is ...
Met betrekking tot ... lijken de ... op elkaar.
De ... hebben de volgende overeenkomsten ...
Verschillen
… als
Aan de ene kant ... aan de andere kant; enerzijds ... anderzijds
In tegenstelling tot / Anders dan bij / In vergelijking met ...
De ... verschillen met betrekking tot ...
18
Verdieping
Grensroutes
Sporen van het veranderende grensverloop in de huidige Euregio Maas-Rijn zijn vandaag de dag nog steeds te vinden.
Kaart van de Selfkant onder Nederlands bestuur van 1948 tot 1963
Tegenwoordig is de Selfkant de meest westelijke gemeente van Duitsland, maar het heeft een bewogen geschiedenis gehad, wat niet meteen ongewoon is voor grensregio's. Oorspronkelijk maakte Selfkant deel uit van het naburige (nu Nederlandse) Sittard, maar in 1815 werd het door het Congres van Wenen aan Oost-Pruisen toegevoegd. Selfkant werd zo een Pruisische gemeente en, met de oprichting van het Duitse Rijk in 1871, een deel van het Duitse Rijk. Dit bleef zo tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945. Toen eiste Nederland dat Duitsland zijn grondgebied aan hen zou afstaan om de oorlogsschade te compenseren. In 1948 kwam Selfkant daardoor onder Nederlands bestuur. Aan het begin van de jaren 1960 kwamen Duitsland en Nederland een ‘compensatieregeling’ overeen: Duitsland betaalde Nederland 280 miljoen Duitse mark en kreeg in ruil daarvoor de Selfkant 'terug'.
Over het stripverhaal en de bijbehorende opdrachten
Het doel van deze korte excursie over de Selfkant aan de hand van het stripverhaal van Toon Hezemans is om de leerlingen een concreet voorbeeld te geven van historische grensontwikkelingen. Zo krijgen ze een beter beeld van de veranderlijke geschiedenis van de regio, evenals van het lot van de mensen die er wonen, met hun verschillen en overeenkomsten op diverse momenten. Hoewel de strip in het Nederlands is geschreven, is het bestuderen van de strip en de bijbehorende opdrachten niet alleen geschikt voor taallessen, maar ook voor de les aardrijkskunde.
Afhankelijk van hoeveel tijd er kan worden geïnvesteerd in het bestuderen van het stripverhaal in de klas, kunnen alle opdrachten in de gegeven volgorde worden uitgewerkt of kunnen gewoon bepaalde opdrachten worden geselecteerd.
De volgende benadering is mogelijk (vet = aandachtspunten indien minder tijd; vet + cursief = bijkomende, 'verplichte opdracht' voor het taalonderwijs):
Het stripverhaal eerst bekijken zonder voorkennis van de inhoud, zodat achteraf besproken kan worden wat de leerlingen toch al hebben begrepen en er eventueel later hypotheses gemaakt en vergeleken kunnen worden.
Het lezen van de inhoud om deze te vergelijken met de eerste indrukken. Hier kan je kiezen tussen een eenvoudigere en een meer gedetailleerde versie. De teksten bevatten concrete informatie over de bijbehorende panelen, zodat de leerlingen de inhoud gemakkelijk kunnen begrijpen door de afbeelding en de tekst met elkaar te vergelijken.
Om het beschrijven van de afbeeldingen beter te oefenen en de idylle van de jaren 1970 te contrasteren met de tijd van de Tweede Wereldoorlog, kan de volgende opdracht (E 25) met de bijbehorende taalhulp voor het beschrijven van de afbeeldingen worden gebruikt.
Het maken van de korte beschrijving helpt om de informatie uit E19 en E20 te bundelen en te laten zien dat veel informatie uit de strip ook zonder kennis van de vreemde taal kan worden uitgewerkt.
Als er meer tijd kan worden besteed aan het stripverhaal, zijn de volgende verdiepings- en onderzoeksopdrachten interessant. Bij de verdiepingsopdrachten moet concreet met het stripverhaal en verschillende panelen worden gewerkt, omdat er bijvoorbeeld informatie en woorden moeten worden gevonden.
Voor het taalonderwijs: In deze opdrachten gaan de leerlingen - net als bij de vorige verdiepende opdrachten - concreet aan de slag met de strip en verschillende panelen. Voor deze opdrachten is echter wel taalkennis nodig. De woordenschatopdracht kan ook interessant zijn voor leerlingen zonder kennis van het Nederlands - in ieder geval op een gemakkelijk niveau - omdat het om woorden gaat waarvan de vertaling gemakkelijk kan worden afgeleid.
Auteur: Toon Hezemans, mit freundlicher Genehmigung, aus: Marco Jeurissen, Jean Gouders, Gady Mirtenbaum, Berend J. Vonk, Toon Hezemens: Bevrijding. Leo van Dorp, Heerlen 2019, S. 10-27.
In zijn strip 'Selfkant' uit 2020 vertelt de Nederlandse kunstenaar Toon Hezemans het verhaal van de kleine regio in het uiterste westen van Duitsland. De Selfkant hoorde eerst bij wat nu Nederland is, toen bij wat nu Duitsland is, later 14 jaar bij Nederland en daarna weer bij Duitsland. Behoorlijk ingewikkeld, nietwaar? Laten we de geschiedenis van de regio eens chronologisch bekijken.
500 jaar eerder: Een blik terug helpt om vertrouwd te raken met de oorspronkelijke locatie van het gebied (kaart, paneel 15).
1815/16: De Selfkant wordt op het Congres van Wenen toegewezen aan het huidige Duitsland (paneel 17).
Tweede Wereldoorlog: De situatie voor de inwoners is moeilijk. Het front loopt aan het eind van de oorlog vier maanden door de Selfkant (vanaf paneel 19) en veel inwoners worden eind 1944 naar kamp 'Kamp Vught' gebracht, waar ze er erg slecht aan toe zijn (vanaf paneel 23).
Juni 1945: Na de oorlog ligt de Selfkant in puin (paneel 29) en komt weer onder Nederlands bestuur als 'Drostamt Tudderen' (paneel 40). De bewoners maken snel het beste van de situatie en beginnen met de wederopbouw (panelen 41 en 42).
31 juli/ 1 augustus 1963: Na zes jaar onderhandelen wordt de Selfkant teruggegeven aan Duitsland (paneel 45). De bewoners broeden een plan uit om veel goederen bij de grens op te slaan zodat ze op 'Boternacht' zonder extra kosten bij Duitsland horen (vanaf paneel 46).
Jaren 1970: De Selfkant hoort weer bij Duitsland, maar er loopt een Nederlandse 'neutrale weg' als een brug door het gebied (panelen 3 t/m 8).
Er zijn nog veel sporen van het ongelooflijke verleden in de grensgemeenschap van Selfkant (panelen 51 en 52), maar de grens, die ooit zo belangrijk was, is vandaag de dag niet meer herkenbaar.
Tekst hierboven als audiospoor§PD
22
Samenvatting van de strip
gedetailleerd
De strip 'Selfkant' van de Nederlandse tekenaar Toon Hezemans werd in 2020 gepubliceerd in een bloemlezing van strips over ware gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hezemans vertelt het ongelooflijke verhaal van de nationale verwantschap van een klein stukje Duitsland, namelijk het meest westelijke puntje van het land.
Het begint in de jaren 1970, toen het gebied weer bij Duitsland hoorde, maar er een Nederlandse 'neutrale weg' als een brug door de Selfkant liep. Dat klinkt een beetje gek, nietwaar? Je kunt het je waarschijnlijk iets beter voorstellen als je naar de panelen 3 tot en met 8 kijkt.
De terugblik (500 jaar eerder) naar de geboorte van de later beroemde cartograaf Gerard Dekremer helpt je in het reine te komen met de oorspronkelijke indeling van het gebied (kaart, paneel 15). Het gebied werd pas in 1816 tijdens het Congres van Wenen aan het huidige Duitsland toegewezen (paneel 17).
De strip laat je vervolgens meeleven met de tijd tijdens de Tweede Wereldoorlog en de situatie van de inwoners tijdens deze moeilijke periode (vanaf paneel 19). Je leert bijvoorbeeld dat het front aan het einde van de oorlog vier maanden dwars door de Selfkant liep. Welke gevolgen had dit voor de mensen en het gebied? De inwoners werden geëvacueerd en eind 1944 werden veel mensen overgebracht naar het kamp 'Kamp Vught'. De leefomstandigheden daar waren niet goed en ze leden honger of werden ziek (vanaf paneel 23), maar de Selfkänter van Nederlandse afkomst, en kort daarna de boeren, mochten het kamp weer verlaten.
Toen de Selfkänters na de oorlog in juni 1945 naar huis terugkeerden, vonden ze hun vaderland in puin (paneel 29). Maar dat was nog niet alles. Nederland maakte van de gelegenheid gebruik om de Selfkant als compensatie terug te vorderen, zodat het aanvankelijk weer onder Nederlands bestuur kwam als het 'Drostamt Tudderen' (paneel 40). Na een korte periode van ontevredenheid werd de situatie snel geaccepteerd en werd er het beste van gemaakt, waardoor een snelle wederopbouw mogelijk werd (Paneel 41 en 42).
Toch begonnen in maart 1957 onderhandelingen om het gebied terug te geven aan Duitsland, maar dit werd pas op 31 juli 1963 doorgevoerd (Panel 45). De mensen in het gebied, dat nu na zo'n lange tijd weer bij Duitsland zou horen, smeedden een sluw plan om te profiteren van dit heen en weer geloop en sloegen enorme hoeveelheden goederen op in de buurt van de grens, bijvoorbeeld in vrachtwagens (Panelen 46 en 47). In de zogenaamde 'Boternacht' verschoof de Duits-Nederlandse grens om middernacht en behoorde het hele gebied, inclusief alle goederen en mensen, weer toe aan Duitsland (paneel 49).
Er zijn nog veel sporen van dit ongelooflijke verleden in de grensgemeenschap van Selfkant vandaag (panelen 51 en 52), maar de grens, die ooit zo belangrijk was, is niet langer herkenbaar.
Tekst hierboven als audiospoor§PD
Opdrachten over het stripverhaal
23
Opdracht
Beschrijving van afzonderlijke panelen
Beschrijf paneel 8. Wat is je eerste indruk van de regio aan het eind van de jaren 1970, gebaseerd op de tekeningen?
Beschrijf nu paneel 20. Om de inhoud goed te kunnen classificeren, dien je de volgende vragen te beantwoorden:
Welke periode is afgebeeld?
Welke kleur staat voor welk gebied?
Wat betekent 'Westwall'?
Welke invloed heeft dit op de mensen die in het gebied wonen (je kunt ook de panelen 21-23 erbij betrekken)?
Maak een korte beschrijving op basis van de informatie uit het stripverhaal (E20) en de tekst "Recente grensverschuivingen - de Selfkant" (E19) en upload het hier. Je kunt hieronder een sjabloon voor de korte beschrijving downloaden.
Kijk naar de panelen 3 tot en met 9 en probeer alleen op basis van de afbeeldingen uit te leggen waarom de straat een 'neutrale weg' wordt genoemd en vergeleken wordt met een 'brug dwars door Duitsland'. Maak hiervoor op voorhand duidelijk van welk land de weg is (let bijv. op de markeringen) en in welk decennium we ons bevinden (kijk hiervoor naar paneel 3)
Waarom werd een gebied in Limburg een 'flessenhals' genoemd? Kijk naar de panelen 15, 18 en 20 om de vraag te beantwoorden. Kun je op internet vinden hoe groot dit gebied was?
Welke sporen van de ‘bewogen geschiedenis’ (E19) zijn tegenwoordig nog zichtbaar? Kijk naar panelen 51 en 52 en denk na welke aspecten op de foto's mogelijk zijn afgebeeld. Suche dann im Internet nach den Übersetzungen für die fettgedruckten Beispiele.
het Mercator-monument (in Gangelt) – _____________________________
de oude grenspost (in Saeffelen) – _____________________________
de fundamenten van een Nederlandse douanepost – _____________________________, _____________________________
Wil je meer weten over de zogenaamde 'boternacht'? Zoek hierover meer info op het internet.
Opdracht
Verdiepende vragen over de strip + onderzoek
Kijk naar de panelen 3 tot en met 9 en probeer alleen op basis van de afbeeldingen uit te leggen waarom de straat een 'neutrale weg' wordt genoemd en vergeleken wordt met een 'brug dwars door Duitsland'. Maak hiervoor op voorhand duidelijk van welk land de weg is (let bijv. op de markeringen) en in welk decennium we ons bevinden (kijk hiervoor naar paneel 3)
Zoek panelen waarin je grenzen tussen landen kunt herkennen. Geef minstens één paneel:
zichtbare grenzen
Paneel
Grensafbakingen op landkaarten
Slagboom
Kleine, rode vlag
Zoek in paneel 12 naar een naam en in paneel 13 naar het beroep van de persoon dat begint met een 'c'. Zoek op het internet wat dat betekent.
Waarom werd een gebied in Limburg een 'flessenhals' genoemd? Kijk naar de panelen 15, 18 en 20 om de vraag te beantwoorden. Kun je op internet vinden hoe groot dit gebied was?
Welke sporen van de ‘bewogen geschiedenis’ (E19) zijn tegenwoordig nog zichtbaar? Kijk naar panelen 51 en 52 en denk na welke aspecten op de foto's mogelijk zijn afgebeeld. Suche dann im Internet nach den Übersetzungen für die fettgedruckten Beispiele.
het Mercator-monument (in Gangelt) – _____________________________
de oude grenspost (in Saeffelen) – _____________________________
de fundamenten van een Nederlandse douanepost – _____________________________, _____________________________
Wil je meer weten over de zogenaamde 'boternacht'? Zoek hierover meer info op het internet.
Opdracht
Verdiepende vragen over de strip + onderzoek
Kijk naar de panelen 3 tot en met 9 en probeer alleen op basis van de afbeeldingen uit te leggen waarom de straat een 'neutrale weg' wordt genoemd en vergeleken wordt met een 'brug dwars door Duitsland'. Maak hiervoor op voorhand duidelijk van welk land de weg is (let bijv. op de markeringen) en in welk decennium we ons bevinden (kijk hiervoor naar paneel 3)
Zoek panelen waarin je grenzen tussen landen kunt herkennen. Kijk goed, het is niet altijd zo duidelijk als op een kaart.
Zoek in paneel 12 naar een naam en in paneel 13 naar het beroep van de persoon evenals de naam op de rol. Zoek dan op internet naar de volgende info over de persoon: geboorte- en sterfjaar, waar staat de naam op de rol voor, wat was zijn 'bijnaam' of hoe werd hij tijdens zijn leven genoemd?
Waarom werd een gebied in Limburg een 'flessenhals' genoemd? Kijk naar de panelen 15, 18 en 20 om de vraag te beantwoorden. Kun je op internet vinden hoe groot dit gebied was? Verdiepingsvraag: Welke problemen of voordelen kan zo'n gebied hebben? Denk bijvoorbeeld aan oorlogen in het verleden (panelen 18-20), de maatregelen in de Coronaperiode of de mogelijkheden van vandaag.
Welke sporen van de ‘bewogen geschiedenis’ (E19) zijn tegenwoordig nog zichtbaar? Kijk naar panelen 51 en 52 en denk na welke aspecten op de foto's mogelijk zijn afgebeeld. Suche dann im Internet nach den Übersetzungen für die fettgedruckten Beispiele.
het Mercator-monument (in Gangelt) – _____________________________
de oude grenspost (in Saeffelen) – _____________________________
de fundamenten van een Nederlandse douanepost – _____________________________, _____________________________
Wil je meer weten over de zogenaamde 'boternacht'? Zoek hierover meer info op het internet.
Sprachaufgaben für Niederländisch als Fremdsprache
26
Aufgabe
Deutsch - Niederländisch
Suche in den genannten Panels nach den niederländischen Übersetzungen für die deutschen Wörter. Denke auch immer daran, den zugehörigen Artikel vor die Wörter zu setzen.
Auf welchen Panels findest du die folgenden Informationen? Manchmal sind mehrere Antworten möglich.
Aufgabe
Deutsch - Niederländisch
Welches niederländische Wort passt wohl zu dem deutschen Wort?
Auf welchen Panels findest du die folgenden Informationen?
Hinweise für Lehrende
Zur folgenden Aufgabe
Die Aufgabe beantwortet sich unterschiedlich, je nachdem, ob man das Bahn- oder Straßenbeispiel wählt.
Beim Bahnbeispiel ist der Befund, dass die heutige Situation schlechter ist als 1948. Der Selfkant hat keine eigene Bahnanbindung mehr. Der Grund dafür ist die Einstellung der Geilenkirchener Kreisbahn, da diese durch die zeitweise Abtretung des Selfkant transnational und somit schwerer zu betreiben wurde.
Beim Straßenbeispiel ist der Befund, dass heute die vormals niederländische Straße eine normale deutsche Straße ist (abgesehen vom fehlenden Sonntagsfahrverbot für Lkw). Die historische Erklärung dafür ist, dass die durch den damals niederländischen Selfkant gebaute Straße mit der Rückgabe des Selfkant auf deutschem Boden lag. Nach einer längeren Phase des Übergangs (Transitstraße ohne Verbindung zum deutschen Straßennetz) ist die Straße mittlerweile eine deutsche Straße geworden.
27
Opdracht
Grenzen en verkeer
In Selfkant had de grensverschuiving in 1948 en 1963 een grotere impact op het verkeer. In 1948 werd Selfkant door de Nederlandse overname afgesneden van zijn enige spoorwegverbinding, de Geilenkirchener Kreisbahnen. En in 1963 lag de Nederlandse weg N 274, die de Selfkant van noord naar zuid doorkruist, plotseling op Duits grondgebied.
In 1919 bepaalde het Vredesverdrag van Versailles dat Duitsland Raeren aan België moest afstaan. Zo werd Sief dus ook deel van België. Al in 1921 werd Sief (niet Raeren) echter aan Duitsland teruggegeven. Sindsdien hoorde het niet meer bij het naburige Raeren (dat Belgisch bleef), maar wel bij Aken, dat iets verderop ligt.
Bepaalde eigendommen, zoals de school (tegenwoordig de brandweerkazerne), bleven echter in handen van de gemeente Raeren. Een tijdlang gingen Duitse leerlingen naar een school in Sief die eigenlijk bij een Belgische gemeente hoorde.
2. De rivier - een ideaal centrum?
29
Rivieren brengen mensen samen. Overal waar een rivier is, proberen mensen deze over te steken en erop te reizen. Hiervoor hebben ze voorden, bruggen, veerboten en havens nodig. Op deze plaatsen kan vaak veel geld verdiend worden (tol op de brug, handel, accommodatie en voedsel) en zo ontstaan er steden. Rond de steden ontstaan dorpen en zo krijg je een ruimte waarin intensieve uitwisseling tussen mensen plaatsvindt. Net in het midden daarvan ligt de rivier.
Steden worden vaak langs rivieren opgericht. De reden hiervoor is dat rivieren voor zoet water, verkeer en handel zorgen. Rond steden ontstaat altijd een achterland met heel wat boerendorpen. Een rivierstad en haar achterland wordt vaak een regio waarin de rivier niet de grens, maar eerder het centrum vormt.
Maquette van het fort en de brug die de Romeinen bouwden op de plaats van het huidige Maastricht (rond 330 n. Chr., het noorden ligt rechts)
31
Op Wikimedia kun je het stadsplan van Maastricht uit de bovenstaande galerij vinden. Je kunt het openen in een nieuw tabblad en de onderstaande opdracht beginnen.
Het doel van deze oefening is dat de leerlingen kaarten leren gebruiken met behulp van de stadsplattegrond van Maastricht en dat ze oefenen in het vinden van concrete beelden op abstracte voorstellingen.
De leerlingen moeten begrijpen dat de rivier in de stad Maastricht geen scheidende functie heeft, maar dat beide oevers van de Maas met elkaar verbonden zijn door de stad, haar bruggen en voorzieningen.
Al duizenden jaren steken mensen de Maas over (zie de foto met het Romeinse fort in de galerij). De mensen die ten westen en ten oosten van de Maas wonen, worden er niet door gescheiden - ze leven in één en dezelfde regio. Tegenwoordig wordt deze regio de 'Provincie Limburg' genoemd. De mensen hier hebben een gemeenschappelijk dialect, het 'Limburgs'. Ze wonen in verschillende landen (België, Nederland en Duitsland), maar een Belg uit Hasselt kan gemakkelijker communiceren met een Nederlander uit Maastricht dan met een Belg uit Luik (daarvoor moet hij of zij eerst Frans leren).
provincie: verschillende eenheden van een land; Nederland bestaat uit 12 provincies.
regio: gebied van een land; vaak hebben deze gebieden bepaalde kenmerken die de inwoners ervan verenigen.
dialect: variant van een taal die in een bepaalde regio wordt gesproken.
Info voor docenten
Over de volgende verdieping
Het doel hier is om leerlingen ervan bewust te maken dat hun persoonlijke perceptie van ruimte ook gestructureerd wordt door taalgrenzen en dat taalgrenzen andere kenmerken hebben dan politieke grenzen. Bovendien moeten de leerlingen inzien dat dialecten en meertaligheid een sterk punt zijn in het kader van taalgrenzen. Dit aspect kan bij leerlingen met een migrantenachtergrond worden benadrukt.
Mogelijke antwoorden op 1 zijn:
Het Limburgs en Nederlands lijken op elkaar.
Er zijn echter verschillen in de woorden en grammatica.
Wie het Limburgs begrijpt, kan meestal ook Nederlands spreken.
Als je Nederlands spreekt, begrijp je niet noodzakelijk ook het Limburgs.
Een mogelijk antwoord op 2 is:
Voor iemand uit Amsterdam is de taalbarrière met het Limburgs eerst moeilijk, omdat hij het niet meteen begrijpt. Voor iemand uit Maastricht die Limburgs spreekt, is de taalgrens met het Nederlands zacht, omdat hij of zij beide talen beheerst. De sprekers van he Limburgs verzachten deze taalgrens ook voor de Amsterdammers door Nederlands te spreken in hun aanwezigheid.
Mogelijke antwoorden op 3 zijn:
Voor mij is de taalgrens met het Frans moeilijk omdat ik geen Frans spreek. Daarnaast spreken Fransen en Walen vaak geen Duits.
Voor mij is de taalgrens met het Beiers zacht omdat inwoners van Beieren en ik samen Hoogduits kunnen spreken.
34
Verdieping
Auteur Gaston Dorren vertelt over het Limburgs
In deze video vertelt auteur Gaston Dorren over zijn boek, dat over verschillende talen gaat, en deelt hij enkele van zijn ervaringen met het Limburgs.
Beschrijf de relatie tussen het Limburgs en het Nederlands vanuit het oogpunt van de verteller in de bovenstaande video.
Achterhaal aan de hand van de video de omstandigheden waarin taalgrenzen moeilijk of gemakkelijk te overkomen zijn.
Denk na over één taalgrens die voor jou moeilijk te overkomen is en één die voor jou gemakkelijk te overkomen is in jouw omgeving (tip: dialecten vormen ook taalgrenzen).
35
Aanvullende informatie
Limburgs
Als je meer wilt weten over het Limburgs, kan je het hoofdstuk taalgebieden bekijken.
36
Opdracht
Alledaagse grenzen
Situeer op de kaart hieronder de grenzen die je in jouw dagelijks leven opmerkt.
Gebruik de verschillende kleuren om verschillende grenzen weer te geven: maak bijvoorbeeld politieke grenzen rood, taalgrenzen blauw en economische grenzen geel, ... (denk na of je nog andere grenzen kunt bedenken).
Gebruik de verschillende lijndiktes om aan te geven of de grens voor jou moeilijk (dik) of gemakkelijk (dun) is om over te steken.
Het gaat hierbij vooral om jouw persoonlijke gevoel: waar je geen grens voelt, hoef je er ook geen aan te duiden. Als je bijvoorbeeld uit Tongeren komt en je stelt geen merkbare verandering vast op weg naar Maastricht, dan hoef je de Belgisch-Nederlandse grens tussen deze twee plaatsen niet in te tekenen.
Opdracht
Alledaagse grenzen
Situeer op de kaart hieronder de grenzen die je in jouw dagelijks leven opmerkt. Hieronder vind je wat hulp bij het oplossen van de opdracht.
Gebruik de verschillende kleuren om verschillende grenzen weer te geven: maak bijvoorbeeld politieke grenzen rood, taalgrenzen blauw en economische grenzen geel, ... (denk na of je nog andere grenzen kunt bedenken).
Gebruik de verschillende lijndiktes om aan te geven of de grens voor jou moeilijk (dik) of gemakkelijk (dun) is om over te steken.
Het gaat hierbij vooral om jouw persoonlijke gevoel: waar je geen grens voelt, hoef je er ook geen aan te duiden. Als je bijvoorbeeld uit Tongeren komt en je stelt geen merkbare verandering vast op weg naar Maastricht, dan hoef je de Belgisch-Nederlandse grens tussen deze twee plaatsen niet in te tekenen.
Hulp: Grenzen kunnen bijvoorbeeld opvallen door:
zichtbare kenmerken: hekken, borden, douanehuizen; maar ook: straten, huizen en borden zien er hier anders uit.
taalkundige kenmerken: je begrijpt de mensen niet meer; je begrijpt mensen wel, maar ze praten anders; je verandert zelf van taal of praat in een dialect.
economische kenmerken: producten worden goedkoper, duurder; je kunt bepaalde producten alleen hier/niet hier kopen.
politieke/juridische kenmerken: je mag bepaalde dingen alleen hier/niet hier doen. Je vervoersbewijs is hier niet meer geldig.
Opdracht
Alledaagse grenzen
Situeer op de kaart hieronder de grenzen die je in jouw dagelijks leven opmerkt.
Gebruik de verschillende kleuren om verschillende grenzen weer te geven: maak bijvoorbeeld politieke grenzen rood, taalgrenzen blauw en economische grenzen geel, ... (denk na of je nog andere grenzen kunt bedenken).
Gebruik de verschillende lijndiktes om aan te geven of de grens voor jou moeilijk (dik) of gemakkelijk (dun) is om over te steken.
Het gaat hierbij vooral om jouw persoonlijke gevoel: waar je geen grens voelt, hoef je er ook geen aan te duiden. Als je bijvoorbeeld uit Tongeren komt en je stelt geen merkbare verandering vast op weg naar Maastricht, dan hoef je de Belgisch-Nederlandse grens tussen deze twee plaatsen niet in te tekenen.
Vergelijk vervolgens jullie grenzen in de klas en bespreek de verschillen in jullie grenswaarneming in de Euregio Maas-Rijn.
.jpg){kind=link}
_(4).jpg){kind=link}
![Geographia Blaviana. - [Amsterdam : Juan Blaeu, 1659]](/thumb/14d3c3bf2ee7d808be618b23b9df86ea41a2502e_100_Leodiensis_dioecesis__22257678685.jpg)
.jpg?uselang=de){kind=link}
_04.JPG){kind=link}
